خواندن نماز با تيمم بدل از غسل

سؤال :

در صورتى که جنب بر اثر عدم امکان رسيدن به حمام، چند روزى جنابتش استمرار داشته باشد، اگر بعد از نمازى که با تيمم بدل از غسل خوانده است، حدث اصغرى از او سر بزند، آيا براى نماز بعدى بايد دوباره تيمم بدل از غسل نمايد؟ يا آنکه همان تيمم اول از جهت جنابت کفايت مى‏کند، و براى نمازهاى بعدى از جهت حدث اصغر وضو يا تيمم واجب است؟

پاسخ :

آیت الله خامنه ای : شخص جنب پس از آن که به‌طور صحيح تيمم بدل از غسل جنابت کرد، اگر حدث اصغر از او سر بزند، تا زمانى که عذرِ شرعىِ مجوّز تيمم برطرف نشده است، بنا بر احتياط واجب بايد براى اعمال مشروط به طهارت، تيمم بدل از غسل نمايد و وضو هم بگيرد و اگر معذور از وضو باشد بايد تيمم ديگرى بدل از آن نمايد.

آیت الله مکارم شیرازی : در چند مورد بايد به جاى وضو و غسل تيمّم كرد:{1- دسترسى به آب نداشته باشد.2-آب براى انسان ضرر داشته باشد.3- اگر آب را به مصرف وضو يا غسل برساند، خودش يا همسر او يا فرزندانش يا رفيقش و يا كسانى كه به او مربوطند از تشنگى هلاك مى‏شوند يا بيمار مى‏شوند، يا به قدرى تشنه مى‏شوند كه تحمّل آن سخت است .4- بدن يا لباس او نجس است و آب بيش از تطهير و آب كشيدن آن ندارد، و لباس ديگرى نيز ندارد.5-وقت به قدرى تنگ است، كه اگر بخواهد وضو بگيرد يا غسل كند، تمام نماز يا مقدارى از آن، بعد از وقت خوانده مى‏شود. ضمنا هرگاه به جاى غسل تيمّم کند و بعد کارى که وضو را باطل مى کند انجام دهد براى نمازهاى بعد فقط بايد وضو بگيرد و اگر نمى تواند وضو بگيرد به جاى آن تيمّم کند.

آیت الله وحید خراسانی :‌ کسی که جنب شده واجب است غسل جنابت انجام دهد و نبودن حمام مجوز ترک غسل نیست فقط  در مواردی می توان به جای غسل تیمم کرد که تفصیل آن خواهد آمد و در بقیه موارد واجب است غسل انجام شود.

اگر بدل از غسل جنابت تيمّم كند و بعد كارى كه وضو را باطل مى كند براى او پيش آيد ، چنانچه براى نمازهاى بعد نتواند غسل كند ، بايد بدل از غسل تيمّم نمايد ، و احتياط مستحبّ آن است كه وضو نيز بگيرد ، و همچنين است حكم تيمّم بدل از غسل حدث اكبر غير از جنابت ـ مانند حيض و نفاس و مسّ ميّت ـ بجز اين كه وضو هم بايد بگيرد.

اگر بدل از غسل جنابت تيمّم كند ، لازم نيست براى نماز وضو بگيرد ، ولى اگر بدل از غسلهاى ديگر تيمّم كند ، بايد وضو بگيرد ، و اگر نتواند وضو بگيرد ، بايد تيمّم ديگرى هم بدل از وضو بنمايد.

در هفت مورد به جاى وضو و غسل بايد تيمّم كرد:

 اوّل از موارد تيمّم

(اوّل) آن كه تهيّه آب به قدر وضو يا غسل ممكن نباشد.

اگر انسان در آبادى باشد ، بايد براى تهيّه آب وضو و غسل به قدرى جستجو كند كه از پيدا شدن آن نااميد شود ، و اگر در بيابان باشد در زمينى كه پست و بلند است به اندازه پرتاب يك تير كه در زمان قديم با كمان پرتاب مى كردند ، و در زمين هموار به اندازه پرتاپ دو تير جستجو كند ، و بنابر احتياط واجب جستجو در تمام دايره اى باشد كه مركزش مبدأ طلب و شعاعش به اندازه پرتاب تير باشد.

اگر بعضى از اطراف هموار و بعضى ديگر پست و بلند باشد در طرف هموار به اندازه پرتاب دو تير و در طرفى كه پست و بلند است به اندازه پرتاب يك تير به نحو مذكور در مسأله قبل جستجو كند.

ـ   در هر طرفى كه يقين يا حجّت شرعيّه دارد آب نيست ، در آن طرف جستجو لازم نيست.

ـ   كسى كه وقت نماز او تنگ نيست و براى تهيّه آب وقت دارد ، اگر يقين يا حجّت شرعيّه دارد در محلّى دورتر از مقدارى كه بايد جستجو كند آب هست ، در صورتى كه حرج و ضرر نيست بايد براى تهيّه آب برود ، و اگر گمان دارد آب هست هر چند گمان او قوى باشد ، تا به حدّ اطمينان نرسيده رفتن لازم نيست ولى احوط است.

ـ   لازم نيست خود انسان در جستجوى آب برود ، بلكه مى تواند كسى را كه به گفته او اطمينان دارد بفرستد ، و همچنين اگر آن شخص ثقه باشد و ظنّ بر خلاف قول او نباشد ، اگر چه از گفته او اطمينان پيدا نشود ، و در هر دو صورت رفتن يك نفر از طرف چند نفر كفايت مى كند.

ـ   اگر احتمال دهد كه داخل بار سفر خود ، يا در منزل ، يا در قافله آب هست ، بايد به قدرى جستجو نمايد كه به نبودن آب يقين يا اطمينان پيدا كند و يا از پيدا كردن آن نااميد شود.

ـ   اگر پيش از وقت نماز جستجو نمايد و آب پيدا نكند ، و تا وقت نماز همان جا بماند ، چنانچه احتمال دهد كه در آن محلّ آبى پيدا شده ، احتياط واجب آن است كه به جستجوى قبل از وقت نماز اكتفا نكند ، مگر اين كه نزد يك دخول وقت باشد كه درك فضيلت اوّل وقت بشود.

ـ   اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو كند و آب پيدا نكند و تا وقت نماز ديگر در همانجا بماند ، چنانچه احتمال دهد كه در آن محلّ آبى پيدا شده احتياط واجب آن است كه دوباره در جستجوى آب برود.

ـ   اگر وقت نماز تنگ باشد يا از دزد و درنده بر جان خود يا مالى كه مورد اعتنا بحسب حال اوست بترسد يا جستجوى آب به قدرى سخت باشد كه تحمّل آن حرجى باشد ، جستجو لازم نيست.

ـ   اگر در جستجوى آب نرود تا وقت نماز تنگ شود ، معصيت كرده ولى نمازش با تيمّم صحيح است ، هر چند بعد بفهمد كه اگر جستجو مى كرد آب پيدا مى شد ، و بنابر احتياط مستحبّ قضاى نماز را هم به جا آورد.

ـ   كسى كه يقين دارد آب پيدا نمى كند ، چنانچه دنبال آب نرود و با تيمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه اگر جستجو مى كرد آب پيدا مى شد ، چنانچه وقت باقى باشد بايد وضو گرفته و نماز را دوباره بخواند.

ـ   اگر بعد از جستجو آب پيدا نكند و با تيمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جايى كه جستجو كرده آب بوده ، در صورتى كه وقت باقى باشد ، بايد وضو گرفته و نماز را دوباره به جا آورد ، و در غير اين صورت نماز او صحيح است.

ـ   كسى كه يقين دارد وقت نماز تنگ است ، اگر بدون جستجو با تيمّم نماز بخواند و بعد از نماز و پيش از گذشتن وقت بفهمد كه براى جستجو وقت داشته ، بايد نماز را اعاده نمايد ، و اگر بعد از وقت بفهمد قضا لازم نيست.

ـ   اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضو داشته باشد ، و بداند يا حجّت شرعيّه اى ـ مانند اطمينان و غير آن ـ داشته باشد كه اگر وضوى خود را باطل كند تهيّه آب براى او ممكن نيست يا نمى تواند وضو بگيرد ، چنانچه بتواند وضوى خود را نگه دارد و برايش حرج و ضرر نباشد ،نبايد آن را باطل نمايد ، ولى مى تواند با عيال خود نزديكى كند اگر چه بداند كه از غسل متمكّن نخواهد شد.

ـ   اگر پيش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند يا حجّت شرعيّه اى داشته باشد كه اگر وضوى خود را باطل كند تهيّه آب براى او ممكن نيست يا نمى تواند وضو بگيرد ، چنانچه بتواند بدون ضرر و حرج وضوى خود را نگه دارد احتياط مستحبّ اين است كه آن را باطل نكند.

ـ   كسى كه فقط به مقدار وضو يا غسل آب دارد و مى داند يا حجّت شرعيّه اى دارد كه اگر آن را بريزد آب پيدا نمى كند ، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد ريختن آن جايز نيست ، و احتياط مستحبّ اين است كه پيش از وقت نماز هم آن را نريزد.

ـ   كسى كه مى داند يا حجّت شرعيّه اى دارد كه آب پيدا نمى كند ، بعد از داخل شدن وقت نماز بدون ضرر و حرج  جايز نيست وضوى خود را باطل كند يا آبى كه دارد بريزد ، ولى نمازش با تيمّم صحيح است اگر چه احتياط مستحبّ آن است كه قضاى آن نماز را بخواند.

 دوم از موارد تيمّم

ـ   اگر به واسطه ناتوانى يا ترس از دزد و جانور و مانند اينها ، يا نداشتن وسيله اى كه آب از چاه بكشد ، دسترسى به آب نداشته باشد بايد تيمّم كند ، و همچنين است اگر تهيّه كردن آب يا استعمال آن به قدرى مشقّت داشته باشد كه تحمّلش براى شخص ميسّر نباشد.

ـ   اگر براى كشيدن آب از چاه ، دلو و ريسمان و مانند اينها لازم دارد و مجبور است بخرد يا كرايه نمايد ، اگر چه قيمت آن چند برابر معمول باشد بايد تهيّه كند ، و همچنين است اگر آب را به چندين برابر قيمتش بفروشند ، ولى اگر تهيّه آنها به قدرى پول مى خواهد كه در صورت پرداخت آن به عسر و حرج مى افتد ، واجب نيست تهيّه نمايد.

ـ   اگر ناچار شود كه براى تهيّه آب قرض كند ، بايد قرض نمايد ، ولى كسى كه مى داند يا اطمينان دارد كه نمى تواند قرض خود را بدهد ، جايز نيست قرض كند.

ـ   اگر كندن چاه حرجى نباشد بايد براى تهيّه آب چاه بكند.

ـ   اگر كسى مقدارى آب بى منّت به او ببخشد ، بايد قبول كند.

 سوم از موارد تيمّم

ـ   اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد ، يا بترسد كه مرض يا عيبى در او پيدا شود ، يا مرضش طول بكشد ، يا شدّت كند ، يا به سختى معالجه شود ، بايد تيمّم نمايد ، ولى اگر آب گرم براى او ضرر ندارد ، بايد با آب گرم وضو بگيرد يا غسل كند.

ـ   لازم نيست يقين كند كه آب براى او ضرر دارد ، بلكه همين اندازه كه بترسد آب براى او ضرر دارد و آن ترس در نظر مردم به جا باشد ، بايد تيمّم كند.

ـ   كسى كه مبتلا به درد چشم است و آب براى او ضرر دارد ، بايد تيمّم نمايد.

ـ   اگر به واسطه يقين يا خوف ضرر تيمّم كند وپيش از نماز بفهمد كه آب برايش ضرر ندارد ، تيمّم او باطل است ، و اگر بعد از نماز بفهمد و وقت باقى باشد بايد دوباره نماز را با وضو يا غسل بخواند ، و اگر وقت باقى نباشد قضا واجب نيست.

ـ   اگر كسى يقين يا اطمينان پيدا كند آب برايش ضرر ندارد ، چنانچه غسل كند يا وضو بگيرد ، و بعد بفهمد كه آب براى او ضرر داشته ، در صورتى كه ضرر به حدّى باشد كه اقدام بر آن حرام است ، وضو و غسل باطل است.

 چهارم از موارد تيمّم

ـ   هرگاه بترسد كه در صورت صرف آب در وضو يا غسل ، گرفتار بعضى از مشكلات ذيل مى شود ، بايد تيمّم نمايد:

1 ـ آن كه خودش فعلا يا بعد به تشنگى كه باعث تلف يا مرضش مى شود ، يا تحمّلش بر او حرجى است مبتلا شود.

2 ـ آن كه بر كسانى كه حفظشان بر او واجب است بترسد كه از تشنگى تلف يا بيمار شوند.

3 ـ آن كه بر انسان يا حيوانى كه تلف يا بيمارى يا بى تابى آنها بر او حرجى باشد بترسد ، و يا در تلف آن حيوان ضرر معتنابه به حسب حال او باشد.

ـ   اگر غير از آب پاكى كه براى وضو يا غسل دارد ، آب نجسى هم به مقدار آشاميدن خود و كسانى كه با او مربوطند و نجاست آب براى آنها ثابت است و از آشاميدن آب نجس احتراز دارند داشته باشد ، بايد آب پاك را براى آشاميدن بگذارد ، و با تيمّم نماز بخواند ، ولى چنانچه آب را براى طفل يا حيوان بخواهد بايد آب نجس را به آن بدهد ، و با آب پاك وضو يا غسل را انجام دهد.

 پنجم از موارد تيمّم

ـ   كسى كه بدن يا لباسش نجس است و مقدارى آب دارد كه اگر با آن وضو بگيرد يا غسل كند براى آب كشيدن بدن يا لباس او نمى ماند ، بايد بدن يا لباس را آب بكشد و با تيمّم نماز بخواند ، ولى اگر چيزى نداشته باشد كه بر آن تيمّم كند ، بايد آب را به مصرف وضو يا غسل برساند و با بدن يا لباس نجس نماز بخواند.

 ششم از موارد تيمّم

ـ   اگر غير از آب يا ظرفى كه استعمال آن حرام است آب يا ظرف ديگرى ندارد ، مثل آن كه آب يا ظرفش غصبى است و غير از آن آب و ظرف ديگرى ندارد بايد به جاى وضو و غسل تيمّم كند.

آیت الله سیستانی : باید وضو بگیرد.

——————————–

استفتاء از سايت مراجع عظام