خمس سرمايه

سرمايه در صورتى که متشکل از اموالى است که متعلق خمس نيست، از قبيل ارث، مهريه، ديه و مانند آن، بى شک خمس به آن تعلق نمى گيرد. ولى در صورتى که از درآمد کسب و کار و حقوق تهيه شده باشد، درباره خمس آن چند نظر بين مراجع عظام وجود دارد:

1- آيات عظام امام خمينى ، خامنه‌اى: سرمايه خمس دارد، مگر اين که مقدارى باشد که با پرداخت خمس آن، درآمد کسب با بقيه وافى به هزينه زندگى او نيست و يا اين که کسب با بقيه مناسب با شأن عرفى او نباشد، در اين دو صورت خمس ندارد.( 1 )

2- آيت الله گلپايگانى و آيت الله صافى: سرمايه خمس دارد مگر آن را از چيزى تهيه کرده باشد که متعلق خمس نيست.( 2 )

بنابراين سرمايه‌اى که از درآمد کسب و کار و حقوق تهيه شده است، مطلقاً خمس دارد. حتى اگر مقدارى باشد که درآمد کسب با آن وافى به هزينه زندگى او نباشد يا مجبور است کسبى اختيار کند که مناسب با شأن عرفى او نيست باز هم خمس دارد.

1-امام خميني، تحرير الوسيله، ج 1، کتاب الخمس الخامس، م 13؛ استفتائات امام خميني 1: 355؛ خامنه‌اي، اجوبه، س 952، نوري.

2-گلپايگاني، مجمع المسائل، ج 1، ص 289؛ صافي، جامع الاحکام 1، 168، س 590.

3- آيت الله خوئى و آيت الله تبريزى: سرمايه اگر از درآمدهاى سال قبل تهيه شده باشد، مطلقا خمس دارد، ولى اگر از درآمد بين سال جارى است، فقط به مقدارى که مؤونه سال اوست، خمس ندارد و بقيه خمس دارد.( 1 )

 4- آيات عظام بهجت، فاضل (نظر اخير ايشان) و زنجانى: آن مقدارى از سرمايه که براى تأمين معاش (مطابق با شأن) خود و عائله‌اش به آن نياز دارد، خمس ندارد و بقيه آن خمس دارد.( 2 ) قهراً اگر تمام سرمايه براى تأمين معاش خود و عائله‌اش مورد نياز است، تمام آن خمس ندارد.

 5- آيت الله سيستانى و آيت الله مکارم (نظر اخير ايشان): سرمايه خمس دارد مگر اين که اداى خمس سبب شود که نتواند با بقيه، زندگى خود را اداره کند، ولى در صورتى که با دست‌گردان‌نمودن بتواند تدريجاً آن را بپردازد، ساقط نمى شود.( 3 )

 6- آيت الله وحيد خراسانى: پرداخت خمس سرمايه واجب است، ولى در صورتى که سرمايه مقدارى باشد که براى تهيه معاش خود و عائله‌اش به آن نياز دارد، به احتياط واجب بايد خمس آن را بدهد.( 1 )

1-منهاج الصالحين، ج 1، ص 373، م 1219.

2-بهجت، توضيح المسائل، م 1401؛ فاضل، استفتاء؛ زنجاني، استفتاء.

3-سيستاني، المسائل المنتخبة، ج 1، ص 274، م 587؛ مکارم، استفتاء کتبي.